Swoboda wyboru pracownika jest jedną z podstawowych zasad obowiązujących w Unii Europejskiej. Już w zamyśle tworzenia wspólnot europejskich wprowadzono tę zasadę, jednak historia Unii Europejskiej pokazała, że zasada ta była często łamana. A najlepszym przykładem złamania tej zasady jest przystąpienie Polski do struktur europejskich w dniu 1 maja 2004r. Polscy obywatele nie otrzymali wraz z przystąpieniem Polski do UE automatycznego prawa do pracy we wszystkich krajach unijnych. Niemcy to ten kraj, który zażądał 7-letniego okresu przejściowego, w którym obywatele nowych krajów unijnych nie mogą podjąć pracy w Niemczech w sposób nieograniczony. Zatem Polacy, którzy wyrażali chęć podjęcia zatrudnienia w Niemczech, musieli wykazać się cierpliwością. I tutaj nasuwa się pytanie – jak unijna zasada swobody wyboru pracownika ma się do rzeczywistości w Niemczech ?
Do końca tak zwanego okresu przejściowego, który kończy się 30.04.2011, obywatele 12 nowych państw członkowskich Unii Europejskiej – Czech, Estonii, Cypru, Łotwy, Litwy, Węgier, Malty, Polski, Słowacji, Słowenii, Bułgarii i Rumunii, potrzebują pozwolenia na pracę, jeśli pragną podjąć zatrudnienie w Niemczech. Dla obywateli pozostałych państw członkowskich takie pozwolenie nie jest wymagane, gdyż ich obejmuje zasada swobodnego podejmowania pracy.
Prawo niemieckie poprzez podstawowe prawo obywatelskie do wolności wyboru zawodu chroni prawo do wykonywania płatnej pracy. Owo podstawowe prawo obywatelskie obowiązuje tylko obywateli niemieckich. Obcokrajowcy potrzebują pozwolenia na pracę, które zostaje wystawione według właściwych przepisów prawa o cudzoziemcach, a do czasu wejścia w życie ustawy o pobycie, pracy zarobkowej oraz integracji obcokrajowców, jest ono częścią uprawnienia cudzoziemca do pobytu w danym kraju.
Obywatele 15 starych państw członkowskich Unii oraz członkowie ich rodzin z państw spoza Unii Europejskiej mają nieograniczony dostęp do rynku pracy w Niemczech zarówno wtedy, gdy chcą podjąć pracę zarobkową, jak i założyć tam własną działalność gospodarczą. Nie potrzebują pozwolenia na pracę, a jedynie otrzymują od urzędu meldunkowego specjalne zaświadczenie o wspólnym prawie do pobytu.
Obywatele nowych państw członkowskich UE oraz członkowie ich rodzin otrzymują również owe zaświadczenie o wspólnym prawie do pobytu. Jednak w momencie, gdy wyrażą chęć podjęcia pracy zarobkowej, muszą dodatkowo otrzymać europejskie pozwolenie na pracę. Wystawione na czas określony nazwane jest pozwoleniem na pracę- UE, zaś wystawione na czas nieokreślony upoważnieniem do pracy – UE.
Powodem tych specjalnych norm dla nowych państw członkowskich (rozszerzenie Unii w 2004 oraz 2007 roku) jest stopniowe nawiązywanie swobody podejmowania pracy. Wprowadzone zostały już pewne przywileje: osoby, które skończyły studia wyższe w Niemczech lub zagranicą, otrzymują od 1 stycznia 2009 odpowiednie do wykształcenia pozwolenie na pracę- UE bez egzaminu dającego pierwszeństwo. Obywatele nowych państw członkowskich, którzy zdobyli dyplom ukończenia szkoły w Niemczech uznawany również zagranicą, nie potrzebują od 1 stycznia 2009 pozwolenia na pracę – UE, jeśli posiadają kwalifikacje zawodowe i wykształcenie zawodowe.
Mieszkający już w Niemczech obywatele nowych państw członkowskich Unii, którzy 1 maja 2004 roku lub później w czasie nieprzerwanym przez minimum 12 miesięcy byli dopuszczeni do rynku pracy w Niemczech, otrzymują upoważnienie do pracy – UE, który daje nieograniczony dostęp rynku pracy. Członkowie rodziny takich osób otrzymują upoważnienie do pracy-UE natychmiastowo, czyli bez czasu oczekiwania.
Bundesagentur für Arbeit (niemiecki Urząd Pracy) odpowiedzialny jest za przyznawanie pozwoleń na pracę – UE oraz upoważnień na pracę – UE.
Rozporządzenie Rady Państwa z 15 października 1968 o swobodzie pracownika wewnątrz wspólnoty :
Zgodnie z rozporządzeniem każdy obywatel kraju członkowskiego jest upoważniony do podjęcia i wykonywania pracy zarobkowej na terytorium innego państwa członkowskiego zgodnie z obowiązującymi w tym państwie przepisami prawnymi. Prawo to jest jednakowe dla pracowników stałych, sezonowych, granicznych czy pracowników, których zajęcie związane jest ze służbą wojskową. Każdy z nich ma takie samo prawo do dostępnych miejsc pracy jak obywatele tego kraju. Otrzyma tam taką samą pomoc, jaką państwo oferuje swoim obywatelom szukającym pracy.
Wykonywanie pracy i równouprawnienie
Rozporządzenie zabrania wszelkiego rodzaju dyskryminacji pracowników, którzy są obywatelami jednego z krajów członkowskich pod względem warunków pracy, w szczególności czasu wypowiedzenia i wynagrodzenia. Może dotyczyć to również szkoleń, przeszkalania i środków dopasowania się do stanowiska pracy.
Obowiązują dla nich te same socjalne i podatkowe zasady, co krajowych pracowników.
Pracownik, który jest obywatelem jednego z państw członkowskich i który podjął pracę na terytorium kraju członkowskiego, ma prawo do jednakowego traktowania pod względem przynależności do związków zawodowych i wykorzystywania praw związkowych, łącznie z prawem wyboru i dostępem do organów zarządzających związku.
Ze względu na przepisy o łączeniu rodzin, rozporządzenie zostało zmienione wytycznymi 2004/38/EG. Najpierw została rozwinięta definicja „członków rodziny”. Wcześniej ograniczała się ona jedynie do małżonków, krewnych w linii prostej, którzy nie ukończyli 21 roku życia, bądź to którym musi zostać zapewnione utrzymanie. Po zmianie wprowadzono status partnera życiowego na równi ze statusem małżonka.
Na okres krótszy niż trzy miesiące, członkowie rodzin z jednego z państw członkowskich, mają prawo do osobistego i elementarnego pobytu na terytorium innego państwa członkowskiego. Na okres dłuższy niż trzy miesiące, jako dla obywateli Unii Europejskiej, wynika już prawo do pobytu. Nie potrzebna wtedy jest już karta pobytu, ale osoba taka musi zameldować się w urzędzie meldunkowym.
Członkowie rodziny z państw z poza Unii Europejskiej mają te same prawa, co towarzyszący im obywatele Unii, mogą jednak zostać zobowiązani do załatwienia wizy krótkoterminowej. Na czas pobytu powyżej trzech miesięcy członek rodziny obywatela Unii musi zawnioskować o kartę pobytu, która wydawana jest na minimum 5 miesięcy i w zasadzie niemożliwe jest jej odebranie.
Wszyscy członkowie rodziny, nie zważając na pochodzenie, otrzymują prawo do stałego pobytu po nieprzerwanym okresie pięciu lat. Nieobecność na okres dłuższy niż dwa lata prowadzi do utraty tego prawa. Dodatkowo członkom rodziny przysługuje prawo do świadczeń pomocy socjalnej oraz podejmowania pracy.
Obywatelstwo Unii Europejskiej jest po rozporządzeniu 2004/38/EG zasadniczym statusem obywatelstwa państw członkowskich, jeśli prawo do swobody i pobytu na terytorium Unii będzie przestrzegane. Do tej pory osoby zatrudnione, prowadzące własną działalność gospodarczą, studenci oraz osoby bezrobotne wykorzystywały różne narzędzia by podjąć pracę. W nowej koncepcji zawarte zostały również prawa dla członków ich rodzin.
Łączenie i wyrównanie ofert pracy
Rozporządzenie przewidywało poza tym podjęcie środków połączenia i wyrównania ofert pracy, by wspierać mobilność europejskiego rynku pracy. Zostało to zrealizowane w 1993 roku poprzez utworzenie europejskiego systemu pośrednictwa pracy o nazwie EURES.
Zgodnie z rozporządzeniem kraje członkowskie muszą wyznaczyć urzędy, które przede będą współpracowały ze sobą w celu łączenia i wyrównywania miejsc pracy. Poza tym przekazują sobie informacje o życiu, warunkach pracy i stanie rynku pracy, by przez to pomóc pracownikom w możliwości podjęcia pracy w innym z krajów Unii. Dziś urzędy te nazwane zostały biurami pośrednictwa pracy.
Owo rozporządzenie doprowadziło do tego, że dziś EURES jest powszechnie znany. Biuro to pracuje nad spójnym przepływem informacji o miejscach pracy. Bada przypływ i odpływ pracowników i co dwa lata zdaje sprawozdanie o wynikach tych badań. Organizuje do tego programy mające na celu kształcenie fachowców.
Źródło : Freizuegigkeit der Arbeitnehmer.