Ustawowe ubezpieczenie emerytalne oferuje opiekę nie tylko osobom ubezpieczonym po osiągnięciu wieku emerytalnego oraz przy pomniejszonej zdolności do pracy.
Jednym z głównych zadań ustawowego ubezpieczenia emerytalnego jest wypłata świadczenia dla rodziny zmarłego w przypadku śmierci ubezpieczonego. Świadczenie takie przybiera formę rekompensaty za brak jednego ze źródeł utrzymania.
W ubezpieczeniach emerytalnych istnieje podział na niskie i wysokie świadczenia dla wdów i wdowców.
Prawo do mniejszej renty dla wdów i wdowców mają pozostali przy życiu małżonek bądź małżonka, ewentualnie partnerka bądź partner życiowy z zarejestrowanego związku, gdy:
a) zmarła osoba była ubezpieczona i spełniła ogólny czas oczekiwania na emeryturę,
b) kiedy pozostały przy życiu małżonek nie wstąpił ponownie w związek małżeński, ewentualnie w żaden inny związek z nowym partnerem życiowym,
c) małżeństwo trwało minimum rok.
Niskie renty dla wdów i wdowców wynoszą 25% renty zmarłego. Są one przyznawane na okres dwóch lat, jednakże mogą być też czasowo nieograniczone, gdy małżonek zmarł przed 1 stycznia 2002 lub związek małżeński w tym czasie już istniał, a małżonek był starszy niż 40 lat. Reguła ta obowiązuje również dla partnerów w zarejestrowanych związkach.
Prawo do otrzymywania większej renty dla wdów i wdowców mają obok pozostałych przy życiu małżonków również życiowi partnerzy w zarejestrowanych związkach, gdy:
a) spełnione są warunki, żeby otrzymać mniejsze świadczenie dla wdów i wdowców,
b) pozostały przy życiu partner ukończył 45 lat i 9 miesięcy,
c) wychowuje własne dziecko albo dziecko zmarłego, które nie ukończyło jeszcze 18 roku życia,
d) ma pomniejszoną zdolność do pracy.
Wyższe świadczenie wynosi 55% renty zmarłego. Kobiety, ewentualnie także mężczyźni, którzy wychowywali dzieci, otrzymają na pierwsze dziecko miesięczny dodatek w wysokości dwóch punktów z wynagrodzenia odprowadzanego na ubezpieczenie emerytalne. Dla drugiego i każdego następnego dziecka dodatek ten miesięcznie wynosi każdorazowo jeden punkt.
W zależności od dochodu rocznego w zachodnich Landach jeden punkt z wynagrodzenia odprowadzanego na ubezpieczenie emerytalne wynosi obecnie 27,20 Euro brutto, a w Landach wschodnich 24,13 Euro.
Nadal obowiązuje prawo, które stanowi, że kiedy małżonek albo partner życiowy zmarł przed 1 stycznia 2002 lub gdy w tym terminie małżeństwo, bądź zarejestrowany związek już istniał i przynajmniej jeden z małżonków albo partnerów życiowych miał więcej niż 40 lat, to wtedy wyższe świadczenie wynosi 60 % renty zmarłego (bez dodatku na wychowanie dzieci).
Prawo do renty dla wdów i wdowców mają również małżonkowie, którzy rozwiedli się przed 1lipca 1977 (renta po zmarłym dla rozwiedzionych małżonków). Prawo to obowiązuje wraz ze spełnieniem wszystkich pozostałych warunków oraz gdy oprócz tego zmarły był zobowiązany zapewnić utrzymanie albo też już zapewniał byt.
W nowych Landach nie istnieje prawo do renty dla rozwiedzionych wdów i wdowców. Prawo to istnieje tylko w wyjątkowych przypadkach, gdy trwała ciągłość utrzymania. Dla rozwiedzionych istnieje jednak prawo do renty na wychowanie dzieci również w takim przypadku, gdy rozwód miał miejsce przed dniem 1 lipca 1997.
Ubezpieczenie emerytalne przewiduje również renty dla sierot i półsierot. Prawo do renty dla półsierot mają te osoby, które posiadają jeszcze jednego z rodziców odpowiedzialnego za utrzymanie, a zmarły rodzic spełnił ogólny czas oczekiwania na emeryturę. Renta dla półsierot opiewa na kwotę dziesięciu procent renty oraz dolicza się dodatek, który dotyczy okresów, na które przypada prawo do emerytury zmarłego. Prawo do otrzymywania renty dla sierot ma osoba, która nie posiada ani jednego z rodziców, którzy byli odpowiedzialni za jej utrzymanie. Wysokość tych rent zostaje wyliczona na podstawie ubezpieczeń obojga zmarłych rodziców przy założeniu, że oboje spełnili ogólny czas oczekiwania na emeryturę. Renta dla sierot wynosi 20 % sumy świadczeń obojga zmarłych oraz dolicza się dodatek. Dodatek ten dotyczy liczby okresów, na które przypada prawo do emerytury zmarłego rodzica z założeniem najwyższej kwoty i zostaje obniżona o najwyższą rentę drugiego rodzica. Jako rodzice, którzy zobligowani są zapewnić utrzymanie, rozumiani są zarówno rodzice biologiczni, jak również rodzice dzieci adoptowanych. Prawo do otrzymywania świadczeń mają również dzieci po śmierci przybranych rodziców, bądź też rodzica zastępczego ( np. dziadka, albo babci), pod warunkiem, że dziecko mieszkało razem z nim lub było przez nich w znacznej mierze utrzymywane.
Renta dla sierot jest wypłacana nieograniczenie, aż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia. Maksymalnie może być ona wypłacana do ukończenia 24 roku życia przy założeniu, iż:
a) dziecko uczy się, bądź zdobywa zawód,
b) znajduje się w czasie przejściowym, który wynosi maksymalnie 4 miesiące kalendarzowe, między dwoma okresami (np. okres pomiędzy zakończeniem wykształcenia a obowiązkową służbą wojskową, zastępczą, lub dobrowolną służbą)
c) odbywa służbę pomagając chronić środowisko, bądź w pomocy społecznej
d) z powodu niepełnosprawności nie potrafi sam zapewnić sobie utrzymania.
Jeżeli proces kształcenia zostanie przerwany lub przesunięty przez konieczność odbycia obowiązkowej służby wojskowej bądź cywilnej, wówczas wydłuża się prawo do świadczeń powyżej 24 rok życia.
Renta na wychowanie dziecka zajmuje szczególne miejsce wśród wszystkich świadczeń wypłacanych z powodu śmierci ubezpieczonego. Przy czym ważne jest, że nie chodzi tutaj o rentę, która bazuje na ubezpieczeniu zmarłego tylko o rentę, która pochodzi z własnego ubezpieczenia osoby wychowującej. Dlatego należy ona do grupy rent spowodowanych śmiercią, gdyż przyczyną do ubiegania się o to świadczenie jest właśnie śmierć małżonka, z którym ubiegający rozwiódł się, ewentualnie wcześniejszego życiowego partnera.
Prawo do renty z tego tytułu posiada ubezpieczony:
a) który rozwiódł się, ewentualnie którego zarejestrowany związek został zakończony, przy czym w starych Landach liczą się tylko rozwody po 30 czerwca 1977,
b) dopóki wychowuje własne dziecko, bądź dziecko swojego byłego małżonka lub wcześniejszego życiowego partnera,
c) jeżeli nie zawarł kolejnego związku małżeńskiego lub zarejestrowanego związku z nowym partnerem życiowym
d) jeżeli do śmierci małżonka, z którym się rozwiódł, bądź też wcześniejszego życiowego partnera spełnił ogólny czas oczekiwania na emeryturę.
Renta na poczet wychowania dziecka odpowiada wysokości pełnej renty. Jest zatem równa wysokości świadczenie z tytułu pełnego zmniejszenia zdolności do pracy ubezpieczonego.